Waarom mensen andere mensen pesten

Interview met prof. Elfi Baillien in kader van de ‘Week tegen het pesten’

“Het is primordiaal om inzicht te hebben in de impulsen die mensen aanzetten om andere mensen te pesten op de werkplek.” Dat zegt Elfi Baillien, experte in ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk, en professor Psychosociaal Digitaal Welzijn aan de KU Leuven. “We moeten ons bewust zijn van het menselijk gedrag om samenwerkingsprocessen op de werkplek in de juiste richting te sturen”. Een belangrijke rol is alvast weggelegd voor leidinggevenden.

Is er een eenduidig profiel toe te wijzen aan dé pestkop of aan dé gepeste?   

Elfi Baillien: Neen, en er is ook niet één enkele oorzaak om slachtoffer of dader te worden van pesterijen. Uit mijn onderzoek van zowat 87 bedrijfscases, uitgevoerd met 2 collega-academici, zien we dat pesten hoofdzakelijk zijn oorsprong vindt in stress op het werk. Te veel impulsen geven het gevoel niet vooruit te raken, tegenstrijdige of dubbelzinnige opdrachten te moeten uitvoeren, te moeten voldoen aan hoge verwachtingen... Dat doet allemaal gevoelens opborrelen van frustratie en onmacht. Hier stip ik al een eerste aandachtspunt aan voor leidinggevenden en HR-afdeling: monitor dat klimaat en bedenk hoe je die gevoelens kan vermijden.     

Pesten uit frustraties en spanningen  

Want hieruit volgt dan het frustratie-agressie moment? 

Elfi Baillien: Medewerkers in dergelijk klimaat stellen zich de vraag ‘waarom voel ik mij zo?’. In die mate dat men zijn innerlijke frustraties wel eens - onbewust - gaat vertalen naar andere personen: ‘wie werkt mij hier op de zenuwen?’ Men zoekt onbewust naar een ‘pispaal’ om het eigen onbehagen te projecteren. En dat begint al met kleine, subtiele opmerkingen over en tegen de andere. Als men zich dominant voelt of beter dan de andere, dan gebeurt dit nog sneller. Ook de (toekomstige) gepeste is iemand die zich niet OK voelt en een muur van bescherming optrekt. Hij bevindt zich initieel in dezelfde stressvolle situatie als alle anderen, maar hij trekt zich mentaal terug van de stressvolle werksituatie waardoor hij nog kwetsbaarder wordt. Net hierdoor wordt hij een gemakkelijk slachtoffer van degene die omwille van de stress een ‘pispaal’ zocht. 

In elk sociaal proces botst het sowieso al eens, ook zonder stress? 

Elfi Baillien: Klopt, maar conflicten kunnen opborrelen. Er zijn wel altijd mensen met wie het minder klikt of meer botst. Wanneer bij dit conflict iemand het niet kan loslaten en bij zijn gelijk blijft, start het probleem. Er ontstaat een gevecht om de meeste macht en wie hierin het onderspit delft, wordt opnieuw een makkelijk slachtoffer. Die macht is zeker niet enkel hiërarchisch. Zo kan een verpleegkundige met status en anciënniteit een jonge, onervaren verpleegster op kleinere fouten pakken en compromitteren met roddel zonder dat het sociaal wordt afgestraft. Pestgedrag kan ook afhankelijk zijn van competitiegeest die door het management oogluikend wordt gestimuleerd, bv. bij sales-afdelingen, waar men elkaar bepaalde informatie niet gunt of foutief meedeelt.   

"Medewerkers zoeken onbewust naar een ‘pispaal’ om het eigen onbehagen te projecteren."

Pesten door laissez faire, laissez passer 

Een belangrijke rol is daarom weggelegd voor leidinggevenden?   

Elfi Baillien: Zij moeten er ondubbelzinnig voor zorgen dat de opdrachten duidelijk, behapbaar, realistisch zijn en dat ze tussenbeide komen van zodra het nodig is. Een typische laissez faire en laisser passer attitude leidt nergens heen. Vaak denkt men weleens: ‘jullie zijn volwassen mensen, jullie komen er wel uit’.  Maar dat is niet zo. Er zijn vaak grote verschillen tussen dader en slachtoffer: populair versus niet-populair, dominant versus introvert, vast in dienst versus tijdelijk… Leidinggevenden moeten voldoende ‘people skills’ hebben om tijdig en adequaat in te grijpen. Ze moeten conflicten herkennen van bij de start en op een gemoedelijke manier proberen de sfeer om te buigen. Soms maakten leidinggevenden eerder promotie, zonder over de juiste sociale vaardigheden te beschikken. Soms nemen ze de vooroordelen over het slachtoffer over. Ligt intermediëren nu minder in je aard, of heb je er geen tijd voor? Voel je niet te beroerd om hulp te vragen aan een buitenstaander, externe consultants of te verwijzen naar een vertrouwenspersoon.  

Voorkomen is beter dan genezen 

Een leidinggevende moet dus altijd proactief ageren?  

Elfi Baillien: Precies, pesten is onmiskenbaar een voorbeeld van ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk. Leidinggevenden moeten zich sowieso afvragen: ‘Welke mensgerichte normen en waarden willen wij uitdragen op onze afdeling? Hoe zorgen we ervoor dat onze medewerkers zich psychosociaal veilig voelen op de werkplek?’. Alles moet in het werk gesteld worden om re-integratie te stimuleren, met opnieuw veerkracht en energie voor ALLE medewerkers. Durf jezelf in vraag te stellen. Is er een goed preventiebeleid voor pesten en ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk? Kan je het niet allemaal doen of weten? Heroriënteer en laat je daarom consulteren door bv. de preventieadviseurs Well-Being van Attentia of informeer naar hun psychologisch begeleidingsprogramma voor personen met een traumatische ervaring op het werk.

 

Geval van pesten op het werk?

Attentia kan jou hierin begeleiden, contacteer ons

© 2022 Attentia. Verwerking van dit interview is toegelaten mits bronvermelding.